Kıdem tazminatı tavanı yükseldi! İşte tüm merak edilenler…

Milliyet gazetesi yazarı Cem Kılıç şu ifadeleri yazdı… Bu yılın başından itibaren işçilere ödenecek kıdem tazminatının tavan tutarı 17.904 TL’ye yükseldi. Gelin kıdem tazminatıyla ilgili ayrıntıları birlikte inceleyelim…

Kıdem tazminatı çalışma hayatının en önemli konuları arasında… Geçtiğimiz hafta Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 05.01.2023 tarihinde yayınlanan Mali ve Sosyal Haklar Genelgesi’ne göre, 01.01.2023 tarihinden itibaren işçilere ödenecek kıdem tazminatının tavan tutarı 17.904,62 TL’ye yükseldi.

NE ZAMAN ARTAR?

Belirli koşullarla hak kazanılan kıdem tazminatı, çalışanlar için işsiz kalınan dönemde veya emeklilikte son derece önemli parasal bir hak. İşverenler açısından ise işçi çalıştırmanın maliyetleri arasında.

Kıdem tazminatı açısından teknik bir detay ise her yıl ocak ve temmuz aylarında kıdem tazminatına ilişkin tavan tutarının artması. Peki kıdem tazminatı tavanının artması ne anlama geliyor?

Kıdem tazminatı işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır ancak kıdem tazminatı tavanını aşamaz. Kıdem tazminatı tavanı en yüksek dereceli devlet memurunun 1 yıllık emekli ikramiyesine göre belirlenir.

Kıdem tazminatı tavanı, ocak ve temmuz ayında yükselir. Dolayısıyla, çalışanlar eğer kıdem tazminatına istifa ederek erişme hakkına sahiplerse, yani evlilik, askerlik veya 15 yıl 3.600 gün ile işten ayrılacaklarsa bu haklarını ocak ve temmuz ayında kullanmaları kendi lehlerine olur. Kıdem tazminatı tavanının artması brüt ücreti, tavanın üzerinde olan çalışanlara yarar. Tavan artınca bu durumdaki çalışanların eline geçecek kıdem tazminatı miktarı da artmış olur.

İLK 6 AY GEÇERLİ

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan Mali ve Sosyal Haklar Genelgesi’ne göre bu rakam, 2023 yılının ilk 6 ayı için 17 bin 904 lira 62 kuruştur. Dolayısıyla, bir işçinin kıdem tazminatına esas brüt ücreti 30 bin TL bile olsa, 2023 yılının ilk döneminde verilecek kıdem tazminatı hesabında dikkate alınacak tutar, her bir yıllık kıdeme karşılık en yüksek 17 bin 904 lira 62 kuruş olacak.

KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?

İşçinin hak ettiği kıdem tazminatı, çalıştığı her 1 yıl için 30 günlük brüt ücreti kadardır. Dolayısıyla, 1 yıllık kıdemi olan işçi 1 aylık brüt ücreti tutarında kıdem tazminatına hak kazanır. 1 yılın altındaki süreler için orantılı olarak hesaplama yapılır. İşçinin brüt ücreti hesaplanırken sürekli olarak yapılan yardım ve primler de dahil edilir. Bu sebeple, kasa tazminatı, yemek yardımı, çocuk zammı gibi ödemeler de işçinin brüt ücretine dahil edilir ve bu ücret üzerinden kıdem tazminatı hesaplanır.

Diğer yandan, işçiler kıdem tazminatlarını o işverenin işyerinde geçirdikleri süre üzerinden alırlar. Örneğin, 5 yıl bir işyerinde çalıştıktan sonra istifa edip işyerinden ayrılan ve kıdem tazminatı alamayan bir işçi, yeni bir işe girip 3 yıl çalıştıktan sonra askere gideceği için istifa ederse, yalnızca 3 yıllık süre üzerinden kıdem tazminatı alabilir. 8 yıl üzerinden kıdem tazminatı alması söz konusu olamaz.

Kıdem tazminatı gelir vergisine tabi değildir. Kıdem tazminatından yalnızca damga vergisi kesintisi yapılır. Bunun dışında herhangi bir kesinti yapılamaz. Buna karşın, işçinin borçları için kıdem tazminatının tamamı dahi haczedilebilir.

KİMLER HAK KAZANIR?

Kıdem tazminatı hakkı işçilere tanınmış bir haktır. Bu kapsamda 4/a’lılar, yani eski adıyla SSK’lılar var. Borçlar Kanunu’na tabi olarak çalışan işçiler hariç tüm işçilerin kıdem tazminatı alma hakkı bulunuyor. Diğer yandan, Bağ-Kur’luların ve memurların kıdem tazminatı alma hakları yok. Basın İş ve Deniz İş Kanunu’na tabi çalışan gazetecilerin ve gemi adamlarının da kıdem tazminatı alma hakları söz konusu.

1 YILLIK SÜRE…

Bir işçinin iş sözleşmesinin kanunda belirtilen nedenlerle sona ermesi, kıdem tazminatı alabilmesi için yeterli değil. Bunun yanında, aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olma şartı da söz konusu. Yani, bir işçi kanunda sayılan nedenlerle iş sözleşmesi feshedilmiş veya istifa etmiş olsa bile, en az 1 yıldır aynı işverene bağlı olarak çalışmamış ise kıdem tazminatı alamıyor.

İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için gerekli 1 yıllık sürenin hesabında aynı işverene bağlı farklı işyerlerinde çalıştığı süreler birlikte değerlendirilir. Örneğin (A) işverenine bağlı (B) işyerinde 5 ay ve (C) işyerinde 8 ay çalışmış bir işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Bu noktada önemli olan, (B) ve (C) işyerlerinin aynı işverene ait olmasıdır. Diğer yandan, işçi farklı işverenlere bağlı işyerlerinde 1 yıldan az süreyle çalışmış ise kıdem tazminatına hak kazanamaz.

1 yıllık sürenin hesabında deneme süresi de dikkate alınır. İşçinin sigortasız çalıştırıldığı bir dönem varsa, bu dönem bile kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmalıdır. Dolayısıyla, işçilerin işyerinde ilk kez çalışmaya başladıkları dönemden itibaren 1 yıllık süre işlemeye başlar. Bu sürenin deneme süresi olması veya bu dönemde işçinin sigortasının yatırılmaması sonucu değiştirmez.